ویژگی‌های شخصی حضرت مهدی علیه السلام در ادعیه و زیارات- 3

 

 

 

بخش سوم و پایانی

 

6. ویژگی‌های حضرت مهدی علیه السلام

 

ویژگی‌های امام زمان علیه السلام ماهیتی متفاوت از صفات امام دوازدهم علیه السلام ندارند. تنها تفاوت آن‌ها با صفت، درپرداختن به وصف اختصاصی به امام زمان علیه السلام می‌باشد. خصایص و ویژگی‌های حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در ادعیه و زیارات، آن حضرت را در دو مورد از دیگران ممتاز می‌کند:

 

1. به لحاظ خاتم الاوصیاء بودن حضرت مهدی علیه السلام؛ در ادعیه آمده است: اللهم فصل علی خاتمهم و قائمهم المستور عن عوالمهم؛ (طوسی، 1411: ص843)در فراز دیگری آمده است: السلام علیک یا خاتم الاوصیاء (ابن طاوس، 1416: ص421). بر اساس ادعیه امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف، تنهاشخصی است که مقام خاتمیت اوصیاء را دارد و بعد از او کس دیگری به مقام امامت نمی‌رسد.

 

2. به لحاظ حکومت جهانی؛ حضرت مهدی مردم را به خداوند متعال دعوت می‌کند و در حرکتی نهادینه حکومتی الهی تشکیل می‌دهد. امتیاز این حکومت، فرامنطقه‌ای بودن آن است. در ادعیه مهدوی آمده است:

 

… وانه الهادی المهدی… و تجمع له ملک المملکات کلّها قریبها و بعیدها و عزیزها و ذلیلها حتی یجری حکمه علی کل حکم و تغلب بحقه کل باطل؛ (طوسی، 1411: ص410)

 

طبق این فراز و آنچه در فصل بعد می‌آید، تشکیل حکومت یکپارچه جهانی با آن گستردگی و وسعت دامنه، از امتیازات ویژه امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف است که اهداف نظام آفرینش در آن به صورت کامل تحقق خواهد یافت. تحلیل و بررسی خصائص امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف در ادعیه و زیارات، نشان می‌دهد خاتمیت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف امتیازی ویژه و فضیلتی قابل توجه برای آن حضرت به شمار می‌آید و از برقراری حکومت واحد جهانی اسلامی به دست آن حضرت خبر می‌دهد؛ چرا که آخرین حجت الهی، مهدی آل محمد علیهم السلام است و تنها در عصر ظهور او عقل وخرد پرورش یافته در سایه تعالیم انبیاء و اوصیای الهی با کتاب و سنت خداوند متعال انسجام می‌یابد و پذیرای حکومت واحد اسلامی در سطح جهان می‌شود.

 

7. مقامات معنوی و شئون امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف

 

بررسی ساختار صفت، نشان می‌دهد که آن، توسعه قابل توجهی دارد و مقام و شأن را نیز در بر می‌گیرد؛ به همین روی، شأن نیز از صفات است؛ ولی به منظور اهتمام به این بخش از صفات، به صورت مستقل از آن‌ها پژوهش خواهد شد. چرا که جایگاه امام معصوم از آموزه‌های مهم تفکر اسلامی است. در روایات، امامت در مرتبه‌ای بالاتر از نبوت دانسته شده است. در روایتی از امام رضا علیه السلام برای اشاره به این مطلب آمده است: ان الامامة خص الله عز وجل بها ابراهیم الخلیل علیه السلام بعد النبوة و الخلة مرتبة ثالثة و فضیلة شرفه بها فاشاد بها ذکره فقال انی جاعلک للناس اماما؛ (کلینی 1363: ج1، ص199)

 

امامت، مرتبه‌ای است که خداوند متعال بعد از مقام نبوت وخلیل بودن در مرحله سوم به حضرت ابراهیم علیه السلام عنایت کرد و به او شرافت بخشیده، سپس به اوخطاب کرد: «من تو را برای مردم، امام قرار دادم.» این پژوهش می‌کوشد ضمن تبیین ویژگی‌های شخصی امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف به مقامات معنوی و شئون آن حضرت از منظر ادعیه و زیارات مهدوی اشاره کند. مراد از مقام معنوی، جایگاه رفیع امام علیه السلام نزد خداوند متعال است و رابطه امام معصوم علیه السلام با خدا و قرآن کریم و انبیای الهی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ به گونه‌ای که هیچ گزینه دیگری غیر از امام علیه السلام را بر نمی‌تابد. به این مقامات می‌توان تحت عناوین ذیل اشاره کرد.

 

7-1. داعی الله

 

اتفاق مهم عصر ظهور، سؤالی است که فرضیه‌های متعددی از جمله حکومت، برپایی عدالت و…می تواند پاسخ آن باشد. واکاوی ادعیه و زیارات، نشان می‌دهد رخداد مهم عصر ظهور، دعوت به خداوند متعال است؛ دعوتی که فراخواندن به همة خوبی‌ها است و حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در عصر ظهور، تربیت الهی را بر اساس آن در جامعه نهادینه می‌کند. در زیارت آل یس آمده است: «السلام علیک یا داعی الله و ربانی آیاته؛ (طبرسی، 1386: ج2، ص316)

 

آنچه در ادامه می‌توان به آن اشاره کرد، اجابت دعوت امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف است.در ادعیه و زیارات در اشاره به این مطلب آمده است: «السلام علیک أیها المنتظر المجاب» (ابن طاوس، 1416: ص422)

 

مرور ادعیه و زیارات نشان می‌دهد مهدویت، مورد توجه جهانی قرارگرفته وجامعه جهانی، موعودباوری را نشانه رفته است ومهدویت را مصداق صحیح این آموزه خواهد یافت؛ به همین دلیل به آن، گرایش می‌یابد.

 

7-2. باب الله

 

امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نشانگر راه‌های ارتباطی با خداوند متعال است و مهدویت، دروازه همه معارف الهی است. کسب معرفت الهی و درجات روحانی، فقط از باب مهدویت امکان دارد. امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف باب الله است همان گونه که در ادعیه و زیارات آمده است: السلام علیک یا باب الله و دیان دینه» (طبرسی، 1386: ج2، ص316)

 

در دعای ندبه نیز آمده است: أین باب الله الذی منه یوتی؟ (ابن مشهدی، 1419: ص578)توجه به مهدویت درمان بحران هویت و معنویت، به خصوص در زمان کنونی است و تأسی به آموزه مهدویت و الگو گیری از امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف راه مناسبی برای مبارزه با مدعیان دروغین است. توجه به آن، موجب آشنایی با عرفان ناب اسلامی و رهایی از عرفان‌های کاذب و انحرافی نوظهور است. حرکت در مسیر امامت و مهدویت به منزله حرکت در بزرگراه عبادت و رسیدن به سعادت و بلکه تنها راه است؛ همان گونه که در زیارت حضرت آمده است:السلام علیک یا باب الله الذی لا یوتی الامنه (همان: 586)

 

7-3. سبیل الله

 

توجه به مهدویت، توجه به حقیقت است و هرگونه انحراف و انحطاط از آن، موجب هلاکت خواهد شد. در زیارات مهدوی آمده است:السلام علیک یاسبیل الله الذی من سلک غیره هلک؛ (همان) مهدویت به عرفان و معرفت، معنا می‌بخشد و هر گونه جدایی از آن، شکست محسوب می‌گرد و همان گونه که تاریخ شهادت می‌دهد، نتیجه‌ای جز نابودی و هلاکت نخواهد داشت؛ چرا که گریز از مهدویت، درنگ در دنیا و غفلت از آخرت است.

 

عنایت به آموزه امامت و مهدویت، دریچه‌ای از حیات ابدی به روی انسان می‌گشاید. در زیارات مهدوی آمده است: السلام علیک یا ناظر شجرة طوبی و سدرة المنتهی؛ (همان: 587)امام دوازدهم علیه السلام با تأمل و تعمق در این دو مقام بهشتی، بصیرت را پیش روی مهدی باوران قرار می‌دهد؛ از این رو آخرت طلبی و کسب مقام بهشتی در این آموزه معنا می‌یابد.

 

7-4. خلیفة الله

 

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف جانشین خدای متعال است؛ همان گونه که در ادعیه و زیارات مهدوی آمده است:السلام علیک یا خلیفة الله و ناصر حقه؛ (همان: 569)تمام اولیا و انبیا خلیفة خداوند متعال هستند؛ ولی اتصاف امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به این مقام به دلیل به ثمر نشستن تلاش و کوشش جانشینان خداوند متعال است؛ چرا که در عصر ظهور، امامتِ جانشین بر حق خداوند متعال در تمام دنیا به ظهور می‌رسد و هدف نهایی خداوند متعال از قرار دادن خلیفه در زمین به صورت کامل، تحقق می‌یابد.

 

7-5. حجة الله

 

زمین هرگز بدون حجت باقی نمی‌ماند. در روایات متعددی آمده است اگر زمین لحظه‌ای از حجت خالی باشد، اهلش را در کام خود فرو می‌برد. حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف حجت خداوند متعال است. در ادعیه و زیارات به منظور اشاره به این مطلب آمده است:السلام علیک یا حجة الله و دلیل إرادته؛ (طبرسی، 1386: ج2، ص316)

 

امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف راهنمای مردم است و ایشان را به سوی خدا دعوت می‌کند و در مسیر عبودیت قرار می‌دهد؛ چرا که سخنان خداوند بر زبان او جاری می‌شود. در ادعیه آمده است: و حجتک و لسانک المعبر عنک الناطق بحکمتک؛ (ابن مشهدی، 1419: ص587)

 

مردم در پرتو نور امام علیه السلام که هرگز به خاموشی نمی‌گراید، هدایت می‌شوند؛ همان گونه که در ادعیه وارد شده است: السلام علیک یا نورالله الذی لایطفی و یا حجة الله التی لا تخفی؛ (ابن طاوس، 1371: ص307)

 

7-6. تالی کتاب الله

 

مقام و جایگاه امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف از منظر ادعیه و زیارات، هماهنگ و برابر با قرآن کریم است. در زیارات مهدوی آمده است: السلام علیک یا تالی کتاب الله و ترجمانه؛ (طبرسی، 1386: ج2، ص316)قرآن، بیانگر همه امور است. امام علیه السلام نیز مانند قرآن، همه حقایق و معارف را بیان می‌کند. حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ترجمان وحی است وکلام الهی را به بهترین وجه ممکن تبیین و تفسیر می‌کند و با هدایت مردم، حجت را بر ایشان تمام می‌نماید.

 

7-7. بقیة الله

 

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف برای تحقق هدف الهی خداوند از آفرینش، غایب از نظر باقی مانده است.مهدی ستیزیِ گروه‌های مختلف، باعث شد خداوند متعال پدیده غیبت را پیش روی امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار دهد تا برای احیای کتاب و سنت الهی، باقی بماند؛ در نتیجه از تمام ستیز‌ها و چالش‌ها مصون خواهد ماند و تلاش بی‌وقفه انبیا و اولیا برای ظهور، نتیجه خواهد داد. در ادعیه و زیارات آمده است: السلام علیک یا بقیة الله فی أرضه (همان ).

 

تحقیقات نشان می‌دهد حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در کنارکعبه با قرائت آیه شریف «بقیة الله خیر لکم» (هود: 86)بقا و حضور خویش را به جهانیان اعلام می‌کند. او در ادامه نبوت انبیا و امامت اولیا باقی مانده است تا پرچم عزت و اقتدار مسلمین را به اهتزاز در آورد. در زیارت آن حضرت آمده است: ذخرک الله لنصرة الدین و اعزاز المسلمین و الانتقام من الجاحدین و المارقین؛ (ابن مشهدی، 1419: ص587)

 

امام دوازدهم علیه السلام برای انجام این منظور، ستم پیشگان را از بین خواهد برد؛ همان گونه که در ادعیه و زیارات مهدوی آمده است:السلام علیک یا بقیة الخلائف البر التقی الباقی لإزالة الجور و العدوان؛ (ابن طاوس، 1416: ص422)

 

7-8. صاحب الزمان

 

امام در نظام آفرینش، واسطه فیض و حلقه ارتباط مردم با خدا است. وجود امام در هر عصری و برای هر نسلی ضرورت دارد. حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف خلیفه خداوند متعال پس از انبیا و اولیا است. او امیر هستی است و زمان به دست او است و گذر زمان مشکلی در امامتش ایجاد نمی‌کند. در ادعیه و زیارات مهدوی آمده است: سلام الله و برکاته و تحیاته و صلواته علی مولای صاحب الزمان؛ (ابن طاوس، 1416: ص419)

 

خداوند متعال به امام دوازدهم علیه السلامعمری طولانی عنایت نموده است و تا هر زمان اراده کند، طول عمر حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف ادامه خواهد داشت و خلافت الهی را در زمین عهده دار خواهد بود. در فرازی از ادعیه و زیارات آمده است: «وصاحب الدهور و العصور» (همان)

 

در حقیقت، دوران امامت و خلافت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف مدتی طولانی خواهد داشت و حضرت در عصر غیبت نیز به عنوان جانشین خداوند، هدف از نظام آفرینش را تحقق می‌بخشد، چرا که ایام، متعلق به امامت او است و زمام امور هستی در دست با کفایت او ا ست.

 

7-9. میثاق الله

 

طرح مسأله امامت و مهدویت به آغاز نظام آفرینش باز می‌گردد. پیامبران علیهم السلام باتوجه به آن در طول تاریخ، مردم را هدایت کردند و برای رویارویی با آن آماده ساختند. در ادعیه و زیارات با اشاره به عهد و پیمان انبیای الهی برای ایجاد بستری مناسب برای مهدویت آمده است: السلام علیک یا میثاق الله الذی اخذه و وکده؛ (طبرسی، 1386: ج2، ص316)

 

گویی سیر نظام مند قانون هستی، در سایه هدایت انبیا و اولیا، امامت و مهدویت را هدف خویش قرار داده است و از همان آغاز راه، پیمانی ناگسستنی بین حق و حقیقت و امامت و مهدویت بسته شده است. انبیا با وفاداری به این پیمان، نبوت و رسالت را به اتمام رساندند. همه آن‌ها زمینه را برای حضور و ظهور آن امام همام آماده نموده‌اند و تمام رنج‌ها و مشکلات را به امید رسیدن به حضور سبز او در نظام آفرینش به جان خریده‌اند.

 

این، بیانگر عظمت شأن و مقام عالی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است که افرادی چون انبیای اولوالعزم نیز به خدمت او قامت افراشته و همت بلند داشته‌اند، تا بشریت لیاقت بهره مندی از وجود نازنین و مبارک او را داشته باشند. این مقام، نزد خداوند متعال بسیار ستوده و ارزشمند است؛ چرا که از همه مقربان درگاه در خصوص آن، عهد و پیمان گرفته شده است، تا با حرکتی هماهنگ و شایستة آن به روزگار رهایی و محتوای وعده الهی بشارت دهند.

 

7-10. وعد الله

 

خداوند متعال به آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بشارت داده است. در ادعیه و زیارات آمده است:السلام علیک یا وعدالله الذی ضمنه، السلام علیک أیها العلم المنصوب، و العلم المصبوب و الغوث و الرحمة الواسعة وعداً غیر مکذوب؛ (همان)

 

ظهور امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف توسط خداوند تضمین شده است. به یقین روزی فرا خواهد رسید که بشریت، شاهد تحقق این وعده الهی باشد و به رغم طولانی شدن غیبت و حیرت و فزونی شبهات، ظهور امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف را درک کند. ممکن است غیبت حضرتش همچنان به طول انجامد و سال‌ها ادامه داشته باشد و یأس و ناامیدی عده زیادی را گرفتار کند و ارزش‌ها تغییر یافته، ظلم و جور بیش از پیش گسترش یابد؛ ولی خروش این امواج مرده، دیری نمی‌پاید؛ چرا که خداوند متعال، مسیر تاریخ را به سوی ظهور قائم آل محمد عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار داده است و فرجام تاریخ را هماهنگ با قالب مهدویت ریخته است؛ به گونه‌ای که هرگز نمی‌توان مسیر تاریخ را تغییر داد و مسأله امامت و مهدویت را تکذیب کرد؛ همان گونه که در برخی از زیارات آمده است:

 

وأنت الشافع الذی لاتنازع والولی الذی لاتدافع؛ (ابن مشهدی، 1419: ص587)تحلیل و بررسی ویژگی‌های شخصی حضرت مهدی علیه السلام درسایه ادعیه و زیارات نشان می‌دهد ماهیت موعود، فراتر از نام و شمایل او در اندیشه اسلامی تعریف شده است و قامت رعنای این آموزه در جامه مندرس مدعیان نمی‌گنجد؛ چراکه باطن آموزه مهدویت و حقیقت ماهیت امام دوازدهم علیه السلام خلیفه خداوند متعال شناخته شده است؛ به گونه‌ای که رابطه انسان با خدا در سایه امام معنا می‌یابد و ضمانت اجرای احکام الهی به امام شناخته می‌شود. به این لحاظ در روایتی از امام هشتم علیه السلام آمده است:

 

بالامام تمام الصلاة و الزکاة و الصیام و الحج و الجهاد و توفیر الفئ و الصدقات و امضاء الحدود ومنع الثغور و الأطراف؛ (کلینی، 1363: ج1، ص200)بنابراین کارکردگرایی امام در قرائت صحیح از دین و معنا بخشی به فروع دین و مرزبندی توحید و شرک است. نمود این جایگاه درباره امام دوازدهم علیه السلام ذیل شئون امام در این نوشتار مورد توجه قرار خواهد گرفت.

 

8. شئون امام مهدی علیه السلام در ادعیه و زیارات

 

بررسی ساختار شئون نشان می‌دهد شأن نیز در زمرة صفات قرار می‌گیرد؛ ولی به منظور اهتمام به شأن امام در اندیشه اسلامی وتحلیل بهتر آن‌ها در این نوشتار، تحت عنوان فوق مورد پژوهش قرار گرفته اند؛ از این رو می‌توان گفت: امام، جایگاه ویژه‌ای در نظام آفرینش دارد؛ به گونه‌ای که هیچ کس نمی‌توانددر این مرتبه و مقام، جایگزین امام شود و چنانچه شخصی حتی به صفات انبیا تخلق داشته باشد، مستلزم امامت او نخواهد شد؛ از این رو وقتی حضرت ابراهیم علیه السلام از رسیدن به مقام امامت مسرور شد و امامت ذریة خویش را از خداوند متعال می‌پرسد، به او خطاب می‌شود: لاینال عهدی الظالمین

 

خداوند متعال چهره‌های خاصی را برای این مسئولیت مهم بر گزیده است. در نتیجه امامت، شأن ویژه‌ای دارد و شئون، بیانگر عظمت و ابهت وشکوه هر چه بیشتر امامت است؛ به گونه‌ای که حتی بیشتر پیامبران نمی‌توانند به مرتبة امامت نائل آیند و چهره‌ای غیر از امام معصوم در این جایگاه، کارآمد نیست. اکنون به بررسی شئون آن حضرت می‌پردازیم:

 

8-1. معصوم (عصمت امام دوازدهم)

 

امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف شأن و جایگاه ویژه‌ای نزد خداوند متعال دارد. نفس او پاک و مطهر از هر گونه رذیله اخلاقی و بدور از هر گونه پلیدی است. در ادعیه و زیارات آمده است: و عصمته من الذنوب و برأته من العیوب و أطلعته علی الغیوب و أنعمت علیه و طهرته من الرجس و نقّیته من الدنس؛ (صدوق، 1363: ص514)حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف معصوم است و هرگز گناهی دربارة او تصور نمی‌شود. آن حضرت از هرگونه عیب و ایرادی مبرا است.

 

اخلاق آن حضرت، پاکیزه از هر گونه آلودگی و لغزش است. امام عصر علیه السلامبرگزیده خداوند متعال و همه مقربان درگاه الهی است؛ به همین روی ماهیت موعود، معصوم و مصون از خطا بوده، رفتار او تظاهر به معنویت نیست و نیازی به تشریفات و حرکت نمادین زاهدانه و عارف پیشه ندارد؛ چراکه او شأن خاصی دارد که برای دیگران با اکتساب و تمرین، قابل دست یابی نیست و امامت موهبتی الهی است که خداوند متعال، به لایق آن، عنایت می‌کند.

 

8-2. ولی الله

 

ولایت هسته مرکزی بینش و بصیرت در اندیشه اسلامی شناخته شده است. باورداشت به مهدویت بدون ولایت مداری امام دوازدهم علیه السلام اساس و بنیانی نخواهد داشت؛ چرا که وجود امام برای جامعه، آثار و برکات فراوانی دارد و به برکت ولایت تکوینی او، آرامش و امنیت بر نظام آفرینش، حکم‌فرما می‌شود؛ به همین روی، امام از ناحیه خداوند متعال بر جامعه ولایت دارد.

 

امام دوازدهم علیه السلام با ولایت خویش به جریان حق و حقیقت در شریان‌های جامعه جهانی معنا می‌بخشد و حکومت عدل الهی را برپا می‌کند. ولایت و سرپرستی امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف تجلی حاکمیت الهی است و اطاعت از او اطاعت از خداوند متعال است. در ادعیه و زیارات آمده است: «السلام علیک یاولی الله». (ابن مشهدی، 1419: ص589)

 

بنابراین، تصور مدیریت کلان جامعه تحت آموزه‌ای غیر از مهدویت، خاستگاه معقولی نمی‌نماید و نتیجه‌ای جز انحراف و دوری از واقعیت نخواهد داشت، در نتیجه باورمندی به ولایت امام عصر بر واقعیت این اندیشه راهبردی و کاربردی تأکید می‌کند.

 

8-3. ولی الاحکام

 

مدیریت و ولایت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف همه امور را در بر می‌گیرد. علاوه بر ولایت مطلقه امام دوازدهم علیه السلامبه ولایت ایشان بر احکام نیز به صورت خاص اشاره شده است. در ادعیه و زیارات آمده است:سلام الله… علی مولای صاحب الزمان… و ولی الاحکام، (ابن طاوس، 1416: ص419)

 

امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف با توجه به جایگاه امام معصوم در نظام آفرینش و بهره مندی از معارف الهی، قانون الهی و جهانی را تهیه و تدوین می‌کند و بر اساس آن، احکام اسلامی جاری می‌شود. این احکام، از ناحیه خداوند متعال است و از زبان حضرت مهدی صادر می‌شود؛ همان گونه که در زیارات و ادعیه آمده است: و حجتک علی خلقک و لسانک المعبر عنک باذنک الناطق بحکمک؛ (ابن طاوس، 1371: ص307)

 

8-4. شاهد و ناظر براعمال

 

امام دوازدهم عجل الله تعالی فرجه الشریف شاهد و ناظر بر اعمال است. در زیارت حضرت مهدی علیه السلام در روز جمعه آمده است: «السلام علیک یا عین الله فی خلقه» در فرازی دیگر آمده است «وعینک الناظرة علی بریتک و شاهدک علی خلقک» (طوسی، 1411: ص408).

 

حفظ نظام آفرینش، وابسته به حجت الهی است و حتی اگر برای لحظه‌ای زمین از حجت خالی باشد، اهلش را فرو خواهد برد. آرامش و امنیت و قابلیت حیات در این مجموعة عظیم خلقت با همه گسترۀ وجود و امکاناتش مرهون وجود نازنین امام علیه السلام است.

 

بنابراین حضور او در هر عصری و برای هر نسلی گزینه‌ای اجتناب ناپذیر و امری ضروری و مسلم به شمار می‌آید. بنابر آنچه در ادعیه و زیارات آمده است، شاهد بودن آن حضرت به معنای حضور نقش آفرین امام در راستای حفظ و بقای نظم هستی نیز از شئون حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است.در ادعیه با اشاره به این مطلب، آمده است: أشهد الله وأشهدک یامولای بهذا ظاهره کباطنه و سره کعلانیته و أنت الشاهد علی ذلک؛ (ابن مشهدی، 1419: ص588)در نتیجه هیچ کس جز امام علیه السلام یارای تامین هدف آفرینش و مقام خلیفة اللهی را ندارد.

 

8-5. میزان الاعمال

 

حضرت صاحب الامر علیه السلام در جایگاه انسان کامل، الگو و راهنمای بشریت است. مهدویت نیز به عنوان یک دکترین به معنای اندیشه راهبردی و کاربردی، بسیار در خور توجه است. احساس حضور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف می‌تواند حضرتش را به عنوان میزان الاعمال قرار دهد. شاهد بودن حضرت صاحب الامر علیه السلام آن قدر مهم است که به تصریح ادعیه و زیارات، عملی بدون عنایت او و هماهنگی حضرتش پذیرفته نمی‌شود؛ همان گونه که در ادعیه و زیارات آمده است:

 

اشهد أن بولایتک تقبل الاعمال و تزکی الافعال و تضاعف الحسنات. فمن جاء بولایتک و اعترف بامامتک قبلت اعماله و صدقت اقواله و تضاعفت حسناته و محیت سیئاته و من عدل عن ولایتک و جهل معرفتک و استبدل بک غیرک أکبّه الله علی منخره فی النار و لم یقبل الله له عملا؛ (همان: 587) بنابر این از دیگر شئون حضرت صاحب الامر عجل الله تعالی فرجه الشریف میزان الاعمال بودن ایشان است. منش و روش آن حضرت، معیار مناسبی برای پرهیز از افراط و تفریط است. ادعیه و زیارات مهدوی نیز بر هماهنگی ماهیت موعود و ویژگی‌های شخصی او با انبیا و اولیای الهی دلالت می‌کنند.

 

واکاوی شئون و مقامات معنوی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف چنین می‌نماید که بهترین رتبه و جایگاه حقوقی در اندیشه اسلامی برای امام به عنوان کامل ترین و برترین شخصیت الهی شناخته شده است؛ چرا که آموزه امامت در اندیشه اسلامی در مرتبه‌ای بالاتر از نبوت قرار دارد و امام در مرحله‌ای است که هیچ فردی را توان رسیدن به مرتبه او نیست و رتبه او گزینه دیگری غیر از امام معصوم را برنمی تابد. برای اشاره به این مطلب در روایتی از امام هشتم علیه السلام آمده است:

 

الامام واحد دهره ولایدانیه احد و لایعادله عالم ولایوجد منه بدل ولا له مثل و لا نظیر؛ امام، یگانه دوران خویش است و هیچ شخصی با او برابری نمی‌کند. دانشمندی مانند او نیست و جایگزینی برای او و شخصیتی مثل او و شبیه او یافت نمی‌شود.

 

نتیجه گیری

 

مرور منابع مهدویت نشان می‌دهد قریب به صد دعا و زیارت به مسأله مهدویت می‌پردازد. بخشی از آن‌ها به منظور تعجیل ظهور وارد شده اند و استمرار و مداومت بر آن‌ها موجب تسریع در امر ظهور شناخته شده است؛ ولی بیشتر آن‌ها برای گسترش معرفت و افزایش بینش و بصیرت جامعه دربارة مهدویت وارد شده اند. بررسی آن‌ها نشان می‌دهد معارف مهدویت دو حوزه عمده ویژگی‌های شخصی و نوعی امام دوازدهم علیه السلام را نشانه رفته اند.

 

آنچه در این مقاله تحلیل شد چنین می‌نماید که ماهیت موعود در اندیشه اسلامی به ویژه از دیدگاه شیعی، معین و مشخص است و هویت شخصی و ویژگی‌های شخصی او اعم از نام، نسب، کنیه در چهار محور، قریب به هشت لقب و بیست و پنج صفت مورد تأکید قرارگرفته است.

 

منابع

 

1. قرآن کریم

 

2. ابن طاوس، سیدعلی بن موسی، اقبال الاعمال، قم، مکتبة الاعلام الاسلامی، 1414ق.

 

3. ــــــــــــــــــــــــــــــ، جمال الاسبوع، تهران، موسسة الآفاق، 1371ش.

 

4. ــــــــــــــــــــــــــــــ، فلاح السائل، قم، مکتبة الاعلام الاسلامی، 1370ش.

 

5. ــــــــــــــــــــــــــــــ، کشف المحجة، نجف، منشورات المطبعة الحیدریه، 1370ق.

 

6. ــــــــــــــــــــــــــــــ، مهج الدعوات، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375‍ش.

 

7. ــــــــــــــــــــــــــــــ، مصباح الزائر، قم، موسسة آل البیت، 1416ق.

 

8. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، تهران، موسسة نشر الفقاهه، 1427ق.

 

9. ابن هبة الله، سعید، دعوات، قم، مدرسة الامام المهدی، 1407ق.

 

10. امام سجاد علیه السلام، صحیفه سجادیه، قم، خادم الرضا، 1381ش.

 

11. بهاء الدین، محمد بن حسین بن عبدالصمد، مفتاح الفلاح، قم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1324ق.

 

12. حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل، بغداد، مکتبة الاندلس، بی‌تا.

 

13. حلی، احمد بن فهد، عدة الداعی، قم، وجدانی، بی‌تا.

 

14. صدوق، محمد بن علی بن الحسین، ثواب الاعمال، قم، منشورات رضی، چ2، 1368ش.

 

15. ــــــــــــــــــــــــــــــ، کمال الدین، قم، موسسة نشر اسلامی، 1363ش.

 

16. ــــــــــــــــــــــــــــــ، من لایحضره الفقیه، قم، موسسة نشر اسلامی، چ2، بی‌تا.

 

17. طبرسی، احمد بن علی، احتجاج، نجف اشرف، 1386ش.

 

18. طبری، محمد بن جریر، دلائل الامامة، قم، موسسة البعثة، 1413ق.

 

19. طوسی، محمد بن حسن، الغیبة، قم، موسسة المعارف الاسلامیة، 1411ق.

 

20. ــــــــــــــــــــــــ، الفهرست، قم، موسسة نشر اسلامی، 1417ق.

 

21. ــــــــــــــــــــــــ، مصباح المتهجد، بیروت، موسسة فقه الشیعة، 1411ق.

 

22. عاملی جزینی، محمد بن مکی، المزار، قم، موسسة امام مهدی، 1410ق.

 

23. عسکری، ابوهلال، فروق اللغة، قم، موسسه نشر اسلامی، 1412ق.

 

24. قیومی، شیخ جواد، صحیفة المهدی، قم، موسسة نشر اسلامی، چ2، 1357ش.

 

25. کفعمی، ابراهیم بن علی، مصباح کفعمی، بیروت، موسسة الاعلمی، چ2، 1403ق.

 

26. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ5، 1363ش.

 

27. مجتهدی، سید مرتضی، صحیفه مهدیه، قم، دارالثقلین، 1379ش.

 

28. مجلسی، علامه محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة اللواء، چ2، 1403ق.

 

29. مشهدی، محمد بن جعفر، المزار، قم، نشر قیوم، 1419ق.

 

30. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، المزار، بیروت، چ2، 1414ق.

 

31. موسوی اصفهانی، میرزا محمد تقی، مکیال المکارم، بیروت، موسسة الاعلمی، 1421ق.

 

32. نجاشی، احمد بن علی بن احمد، رجال، قم، موسسة نشر اسلامی، چ5، 1416ق.

 

33. نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبة نعمانی، قم، انوار المهدی، بی‌تا.

 

واسطی زبیدی، سید محمد مرتضی الحسینی، تاج العروس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.

 

منبع: انتظار موعود شماره 34